سنگ خارا يا گرانيت (به فرانسوي: granite) گونهاي سنگ آذرين دروني است. به همين دليل، بافتِ آن داراي دانههاي متوسط تا درشت است و داراي کوارتز (دُرّ کوهي) و فلدسپات، ميکا، و پارهاي کانيهاي ديگر ميباشد. بسته به کانيهايِ موجود در سنگ خارا و شيمي آن، اين سنگ به رنگهاي گوناگوني، از صورتي تا خاکستريِ پررنگ و حتي سياه، يافت ميشود. اين سنگ از سنگينترين سنگها بهشمار ميرود.
سنگ خارا يکي از محکمترين و سختترين سنگها ميباشد. به همين خاطر به عنوان مصالح ساختماني به صورت گستردهاي استفاده ميشود. مقاومت اين سنگ در مقابل ساييدگي باعث استفاده گسترده از آن در آزمايشگاهها شدهاست. مقاومت و سختي بالاي اين سنگ اين امکان را فراهم ميکند که ورقههايي به ضخامت تنها چند ميليمتر از اين سنگ ساخت.
لازم است ذکر شود که واژه گرانيت داراي ريشه لاتين ميباشد.
سنگ خارا سنگي است که از سرد شدن تودههاي مذاب شکل گرفتهاست. گرانيت سمبل سختي، مقاومت و دوام است. سنگ خارا به رنگهاي سفيد، خاکستري، پرتغالي، سبز، مشکي، قرمز و غيره ديده ميشوند. گرانيتها نسبت به سنگهاي آهکي سختتر اما يکنواخت تر هستند. سنگهايِ خارا به راحتي خش برنميدارند و مقاومت آنها در مقابل حرارت بالا ميباشد. گرانيت بهترين کاربرد را در سنگفرش بيروني و در مکانهايي که در معرض عبور و مرور زياد است، دارد و نيز آن را ميتوان در نماي بيروني و سنگفرش داخلي ساختمان و پلهها استفاده نمود. اين سنگها از کشورهاي آسياي ميانه مانند هندوستان، چين، تايوان و ويتنام خريداري ميگردند و از کيفيت بسيار بالايي برخوردار ميباشند. اين نوع سنگ شامل ? نوع طبيعي ورنگشده ميباشد که از انواع آن ميتوان به سنگهايي با نام هلويي و نخودي و قرمز رنگ شده، بلک گالکسي، شانسي بلک، کارمن رد، بالتيک براون، مپل رد، جوپارنا، مولتي کالررد ولگابلو، بيداسر قهوهاي، بيداسر سبز، باش پاراديسو، تن براون، سيلور پرل … اشاره کرد.
از آنجا که سنگ خارا سختي بالايي دارد، هزينه برش و فرآوري آن بيش از سنگهاي آهکي ميباشد و همچنين داراي طول عمر و دوام بسيار بالاتر از سنگهاي آهکي است.
گرانيت چيست؟
گرانيت سنگ آذرين رنگ روشني است که دانههاي آن به قدري بزرگ هستند که ميتوان با چشم غيرمسلح آنها را مشاهده کرد (برخي سنگها به قدري ريزدانهاند که هيچ دانهاي نميتوان در آنها با چشم ديد). گرانيت به واسطه تبلور آرام مواد مذاب (ماگما) در زير زمين تشکيل ميشود. سنگ گرانيت عمدتاً از کوارتز و فلدسپار و به مقدار خيلي کمتر از ميکا (طلق) ، آمفيبول و کانيهاي ديگر تشکيل شده است. اين ترکيب کانيها معمولاً موجب رنگ قرمز، صورتي، خاکستري يا سفيد ميشود (کوارتزو طلق سفيد دانههاي سفيد رنگ و فلدسپار دانههاي صورتي رنگ)، و کانيهاي تيره مانند طلق سياه (بيوتيت) بخش تيره سنگ را تشکيل ميدهند که در تمام سنگ قابلمشاهدهاند.
شناختهشده ترين سنگ آذرين
گرانيت شناختهشده ترين سنگ آذرين است. بسياري از مردم سنگ گرانيت را ميشناسند چون متداولترين سنگ يافت شده در سطح زمين بوده و براي ساخت بسياري از اشيا در زندگي روزمره از آن استفاده ميشود از جمله روي کابينتها و پيشخوان، کف پوش، سنگفرش، جدول، پله، نماي ساختمان و سنگ قبر و يادبود. به خصوص اگر در شهر زندگي ميکنيد در اطراف خود مصارف مختلف گرانيت را مشاهده ميکنيد.
گرانيت: نمونه گرانيت بالا يک نمونه معمول گرانيت حدود 5 سانتيمتري است. اندازه دانههاي آن به قدري درشت است که ميتوانيد کانيهاي اصلي را ببينيد. دانههاي صورتي فلدسپار ارتوکلاز هستند و دانههاي شفاف تا دودي، کوارتز يا مسکويت (ميکاي سفيد) هستند. دانههاي سياه ممکن است بيوتيت (طلق سياه) يا هورنبلند (آمفيبول) باشند. کانيهاي متعدد ديگر نيز ممکن است در گرانيت وجود داشته باشند.
کاربردهاي فراوان گرانيت
گرانيت به خاطر ظهور زياد آن در طبيعت بسيار شناخته شده است (در ايران کوههاي سهند، سبلان، رشتهکوه الوند در غرب، شيرکوه يزد و جنوب خراسان و کوه تفتان از منابع مهم گرانيت به شمار ميآيند).
معاني مختلف گرانيت
واژه “گرانيت” توسط افراد مختلف با معاني مختلفي استفاده ميشود. در دورههاي مقدماتي يک تعريف ساده استفاده ميشود. تعريف دقيقتر آن در سنگشناسي (زمينشناساني که در مطالعه سنگها تخصص دارند) به کار ميرود. و کلمه گرانيت، زماني که توسط فروشندگان سنگهاي تزئيني استفاده ميشود، ميتواند تعاريف بسيار متفاوتي داشته باشد.
اين تعاريف گوناگون از گرانيت ممکن است منجر به مشکلاتي در ارتباط با افراد شود اما اگر بدانيد فرد مقابل که از واژه گرانيت استفاده ميکند کيست ميتوانيد اين واژه را در جايگاه خود تفسير کنيد. سه کاربرد متداول واژه گرانيت به شرح زير است:
الف- تعريف گرانيت در دورههاي مقدماتي
گرانيت سنگ آذرين رنگ روشن و دانه درشت است که عمدتاً از کوارتز و فلدسپار و به مقدار کمتري از کانيهاي ميکا و آمفيبول تشکيل شده است. اين تعريف ساده، دانشجويان را قادر ميسازد به سادگي سنگ را با بررسي ويژگيهاي ظاهري تشخيص دهند.
ب- تعريف سنگشناسي
گرانيت يک سنگ پلوتونيکي است که در آن، کوارتز 10 تا 50 درصد از ترکيبات فلسيک و فدلسپار آلکالي 65 تا 90 درصد از کل فلدسپار آن را تشکيل ميدهد. استفاده از اين تعريف نياز به شناسايي کانيشناسي و تواناييهاي زمينشناسي کافي دارد.
بسياري از سنگهايي که با تعريف دورههاي مقدماتي به عنوان گرانيت شناخته ميشوند، توسط سنگشناسان گرانيت ناميده نميشوند و ممکن است به جاي آن از واژه گرانيت آلکالي، گرانوديوريت، پگماتيت يا اپليت استفاده کنند. سنگشناسان ممکن است اين سنگها را گرانيتوئيد بنامند نه گرانيت. تعريفهاي ديگري نيز بر اساس ترکيب کانيشناسي براي گرانيت وجود دارد.
پ- تعريف تجاري
واژه گرانيت توسط فروشندگان سنگهاي تزئيني و ساختماني براي ساخت پيشخوان، سنگ کف، نما، پله، جدول و محصولات ديگر استفاده ميشود .
در صنعت بازرگاني سنگ، گرانيت سنگي است که دانههاي آن با چشم قابلمشاهده بوده و سخت تر از سنگ مرمر است. در اين تعريف گابرو، بازالت، پگماتيت، شيست، گنيس، سينيت، مونزونيت، آنورتوزيت، گرانوديوريت، دياباز، ديوريت و بسياري سنگهاي ديگر همه گرانيت ناميده ميشوند. تمام تصاوير اين مقاله، از اين ديدگاه گرانيت هستند.
سنگ گرانيت چيست؟
گرانيت از دانههاي معدني متوسط و درشت ساخته شده که با استحکام بسيار بالايي در کنار هم قرار گرفتهاند. اين دانهها به اندازهاي درشت هستند که معمولاً با چشم غيرمسلح ديده ميشوند.سنگ گرانيت مرواريد مشهد به همين دليل سنگ گرانيت يک سنگ متخلخل است.
سنگ گرانيت يا سنگ خارا بخش عمده تشکيل دهنده پوسته قارهاي است. گرانيت يکي از سنگهاي نمادين سياره زمين محسوب ميشود. سيارههاي ديگري همچون عطارد، ناهيد و مريخ پوشيده از بازالت هستند. گرانيت مرواريد مشهد سنگي که در کف اقيانوسها نيز فراوان يافت ميشود. با اين وجود تنها زمين است که سنگ گرانبها و زيباي گرانيت در آن به وفور پيدا ميشود.
گرانيت سنگي است که از سرد شدن تودههاي مذاب سنگها تشکيل گرديده است. سنگ گرانيت سمبل سختي، مقاومت و دوام است. گرانيتها بدليل سختي زياد، داشتن زيبايي خيره کننده، مقاومت بالا، دوام و ماندگاري و تنوع طرح و رنگ توانسته است جايگاه خوبي در صنعت سنگ و ساختمان براي خود باز کند. روش استخراج سنگهاي گرانيتي به صورت چال موازي يا سيم برش الماسه است. سنگ گرانيت مشهد از آنجائيکه سختي گرانيت بالا ميباشد لذا هزينه برش و فرآوري سنگهاي گرانيتي بيشتر از سنگهاي آهکي ميباشد و گرانيتها از نظر يکنواختي رنگ نسبت به سنگهاي آهکي مزيت دارند و همچنين نگهداري آنها راحتر و عمر آنها بيشتر است. گرانيتها به رنگهاي سفيد، خاکستري، پرتقالي، سبز، مشکي، قرمز، ديده ميشوند. گرانيت را ميتوان در داخل و خارج ساختمان استفاده کرد. همانطور که در نمودار مشاهده ميشود در سا لهاي اخير به دليل زيبايي و دوام زياد اين - سنگ، استفاده از آن در ساختمان سازي بيشتر شده و لذا ميزان توليدات معدني اين سنگ نيز با افزايش همراه بوده است.
گرانيت از معادن طبيعي سنگ گرانيت منشا ميگيرد و با کنترل کيفيت هاي دقيق و متعدد در کل پروسه استخراج تا توليد، بالاترين کيفيت را به دوستداران اين محصول ارائه مي کند. اين محصول با استحکام، با تنوع در رنگ، چشم انداز منحصر به فردي در زمينه هنر و معماري ترسيم کرده است. سنگ طبيعي از قديميترين مصالح ساختماني مورد استفاده توسط انسان مي باشد که امروزه کاربردهاي بسيار وسيعي در صنعت ساختمان و خانه سازي دارد. سنگ ها از نظر مبدا زمين شناسي به سه گروه کلي سنگ هاي آذرين، سنگ هاي رسوبي و سنگ هاي دگرگون شده تقسيم مي شوند و عنصر اصلي تشکيل دهنده همه سنگ هاي سيليسي مي باشد. سنگ هاي طبيعي انواع بسيار گوناگوني با کاربردهاي متفاوت و بسيار سريع دارد. برخي از مهمترين انواع سنگ طبيعي مورد استفاده در صنعت ساختمان عبارتند از: 1) سنگ خارا يا گرانيت (به فرانسوي: granite): گونهاي سنگ آذرين دروني است. قيمت سنگ گرانيت مرواريد به همين دليل، بافتِ آن داراي دانههاي متوسط تا درشت است و داراي کوارتز (دُرّ کوهي) و فلدسپات، ميکا، و پارهاي کانيهاي ديگر ميباشد. بسته به کانيهايِ موجود در سنگ خارا و شيمي آن، اين سنگ به رنگهاي گوناگوني، از صورتي تا خاکستريِ پررنگ و حتي سياه، يافت ميشود. اين سنگ از سنگينترين سنگها با چگالي ???? گرم بر سانتيمتر مکعب بهشمار ميرود. 2) سنگ مرمر: از سنگهاي دگرگوني است که از دگرگوني سنگ آهک بوجود آمدهاست. کاني اصلي تشکيل دهنده آن کلسيت است. از اين سنگ به صورت گستردهاي براي مجسمهسازيي استفاده شدهاست. نماي بناي تاج محل از سنگ مرمر است، اين سنگ در بناهاي زيارتي و حرمهاي امامان نيز استفاده ميشود. از ويژگيهاي برجسته سنگ مرمر، عبور نور است. 3) تراورتن: نوعي سنگ آهک متخلخل است که از دسته سنگهاي رسوبي و تزييني بهشمار ميرود. اين سنگ بجا مانده از رسوبات چشمههاي آب گرم هستند. حفرات موجود در اين سنگ به دليل فضاي اشغال شده توسط گازهاي موجود در آبهاي گرم منبع رسوبگزاري است. هرچه عناصر محلول در آب اين منابع کمتر باشد، رنگ سنگ روشنتر خواهد بود. 4) کوارتزيت به آلماني :(Quarzit) نوعي سنگ دگرگون و بسيار سخت است. اين سنگ از دگرگوني ماسهسنگ (کوارتزآرنيت) در اثر فشار و گرماي بسيار بالاي لايههاي زمين بوجود آمدهاست. کوارتزيت خالص معمولاً به رنگهاي سفيد تا خاکستري است. در صورتي که در آن اکسيدهاي آهن Fe?O? نيز وجود داشته باشد، به رنگهاي صورتي تا قرمز ديده ميشود. رنگهاي ديگري از کوارتزيت مانند زرد و نارنجي نيز وجود دارد که به دليل وجود ديگر ناخالصيها است.
کاربردهاي گرانيت
گرانيت اغلب به صورت سنگ بنا (dimension stone) استخراج ميشود (سنگ طبيعي به صورت بلوکهايي با طول، پهنا و ضخامت مشخص برش داده ميشود). گرانيت به قدري سخت است که در مقابل بيشتر سايشها مقاوم است و به اندازهاي مستحکم است که وزن قابلتوجهي را بتواند تحمل کند و تا حدي خنثي است سنگ گرانيت مرواريد که در مقابل هوازدگي مقاوم باشد و ميتوان آن را با ساب زدن براق کرد. اين ويژگيها باعث ميشود گرانيت سنگ بسيار محبوب و مفيدي به عنوان سنگ بنا باشد.